Onderzoek naar de effectiviteit van clean-ups: zien opruimen, doet opruimen

Bedrijven die zichtbaar hun omgeving schoonmaken in de vorm van clean-ups profiteren daarvan op verschillende manieren. Deelnemende medewerkers voelen zich meer verbonden bij het bedrijf en voorbijgangers waarderen het bedrijf hoger. En misschien wel het belangrijkste: het schoonmaken motiveert passanten om zélf zwerfafval op te ruimen. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van Nederland Schoon. “In dit sneeuwbaleffect zit de grootste winst. Publiekelijk schoonmaken is relevant én je creëert meer betrokkenheid bij medewerkers.” aldus Roel Govers van Mars. 

Gewapend met prikstokken en volle afvalzakken kon je ze afgelopen zomer tegenkomen in zes Nederlandse stadsparken: medewerkers van BE-KIND. “Met deze clean-ups dragen wij, vanuit de verantwoordelijkheid die wij voelen als producent, graag bij aan een schoner Nederland", aldus Govers. Nederland Schoon hielp bij de organisatie van deze clean-ups. Maar wat levert zo’n opschoonactie eigenlijk precies op, behalve een schoner park? Op welke manier motiveert het opruimen andere voorbijgangers? En wat doet publiekelijk schoonmaken met het imago van een bedrijf? Nederland Schoon en Rijkswaterstaat lieten dit onderzoeken door onderzoeksbureau ABR en gedragspsycholoog Kees Keizer van Motivatielab. 

In actie 

Het onderzoek bestond uit twee componenten. Allereerst werd het effect onderzocht van actief en zichtbaar parken schoonmaken. “Daar kwam uit dat parkbezoekers die anderen zien opruimen zwerfafval een belangrijker onderwerp vinden”, legt Kees Keizer uit. “Bovendien voelen ze zich meer verantwoordelijk én zijn ze eerder bereid zelf actie te ondernemen om hun omgeving zwerfafvalvrij te maken.” 

Het tweede deel van het onderzoek – genaamd ‘infoquete’- bestond uit actief motiveren, door in gesprek te gaan met de parkbezoekers en ze een afvalzak aan te bieden. “We hoopten dat mensen eerder zouden opruimen, als ze daar direct in gefaciliteerd werden. En dat lijkt inderdaad zo te zijn”, aldus Keizer. “De meeste mensen namen de afvalzak aan en waren van plan om zwerfafval – ook dat van anderen – op te ruimen. Daarmee krijgt een opruimactie een mooi sneeuwbaleffect.” 

Afvalzak 

“Nederland Schoon doet al jaren onderzoek naar zwerfafval en naar het motiveren van mensen om afval op te ruimen”, zegt Kees Keizer. “We konden de resultaten van de infoquête en van de eerste component van het onderzoek dus vergelijken met een grote controlegroep uit eerdere onderzoeken. We zagen die positieve golfbeweging ook bij eerdere acties. Mensen vinden het schoonhouden van de omgeving gewoon al heel belangrijk. Het meest verrassende van het onderzoek naar de clean-ups van BE-KIND vond ik dat je de al bestaande motivatie van voorbijgangers toch nóg meer kunt vergroten. Dat het zien van een opschoonactie alsnog zo’n groot effect heeft.” 

Bijvangst  

 “Als mensen zien dat er door medewerkers schoongemaakt wordt, waarderen ze het bedrijf meer en brengen ze bovendien meer tijd door in een winkelgebied. Je ziet dit positieve effect ook bij medewerkers die aan een opruimactie meedoen. Zij inspireren hun collega’s, voelen zich trots op het bedrijf en zijn eerder geneigd thuis ook iets goeds te doen voor het milieu. Zo heb je als producent of organisatie direct een positieve spin-off.” Leuke bijvangst voor bedrijven is het positieve effect op het imago van een organisatie. “Ook dit komt in meerdere onderzoeken van Nederland Schoon en in andere wetenschappelijke onderzoeken terug”, zegt Keizer.