Afvalbak? Opvalbak!

Door het land staan grote, felgroene afvalbakken op belangrijke routes. Bijvoorbeeld op de snoeproutes; de route tussen scholen, supermarkten of snackbars, waarlangs veel zwerfafval ligt. Het succes van felgroen heeft, net als andere aanpassingen, een wetenschappelijke basis.

Schat aan kennis

Wetenschappelijk onderzoek en jarenlange ervaring met interventies hebben Nederland Schoon, gemeenten en andere betrokken partners een schat aan kennis opgeleverd over wat wel en niet werkt. Over het effectief inzetten van afvalbakken bijvoorbeeld. Kleur, plek, hoogte, boodschap: elk aspect speelt een bepalende rol.

Kennis van gedrag

De plek van een afvalbak is het eerste aandachtpunt. In het Gebiedsadvies Optimalisatie Afvalvoorzieningen van Nederland Schoon heeft de plaatsing dan ook een belangrijke rol. Het gedrag van mensen is daarbij leidend. Waar lopen ze en waar wachten ze? Wat consumeren ze en op welk moment gooien ze de verpakking weg? Zelfs aan welke kant van een afvalbak de opening zit, kan in de praktijk het verschil maken tussen een lege en een volle voorziening.

Kleur, geluid en geur

Een opvallende kleur leidt aantoonbaar tot meer afvalverzameling, blijkt uit onderzoeken in Rotterdam en Amsterdam. Daar verzamelden felgroene bakken beduidend meer afval dan de bestaande. Ook Emmen scoorde meteen bovengemiddeld met de felgroene afvalbakken langs de snoeproute en bij ondernemers. Naast de kleur blijken ook licht en geluid het publiek te verleiden om een afvalbak te gebruiken. Er zijn zelfs experimenten met frisse geuren zoals citroen, die mensen zichtbaar aanzetten tot schoner gedrag.

Pictogram of voetstappen

Ook de hoogte kan de zichtbaarheid en het gebruik vergroten. Een bak naast een bankje in het park vraagt bijvoorbeeld om een andere hoogte dan een bak langs een fietsroute of op het plein van een basisschool. Een afvalbak die duidelijk communiceert wat het gewenste weggooigedrag is, heeft ook meer effect. Een korte instructie, een vriendelijke beloning, een pictogram, een levensecht blikje of op de stoep geverfde voetstappen kunnen in de oogwenk van de voorbijganger nét het laatste duwtje zijn.

Consistentie als sleutel

Onderzoeken naar en ervaringen met interventies rond afvalbakken leren ons veel. Iedere gemeente die haar afvalbakkenprogramma wil verbeteren, kan putten uit een rijke bron van informatie rond bewezen effectiviteit. Wat alle onderzoeken en ervaringen bovendien duidelijk laten zien, is dat consistentie een belangrijke sleutel is. De herkenbaarheid van afvalvoorzieningen in het straatbeeld zorgt ervoor dat mensen de afvalbakken makkelijk in hun geheugen prenten en ze bijna onbewust eerder gaan gebruiken.

Vier lessen van Schouders onder Schoon

De afvalbak als communicatiemiddel

Over de ideale afvalbak organiseerde Rijkswaterstaat in november een impactsessie. Daar namen zo’n zeventig gemeenteambtenaren en andere geïnteresseerden aan deel. Rijkwaterstaat liet zien wat wel en niet werkt. De belangrijkste conclusies op een rij:

Hoe ziet de ideale afvalbak eruit?
Hoe beter de bak, hoe effectiever die is: dat is duidelijk. Rijkswaterstaat noemde vijf aandachtspunten: goede kwaliteit, aantrekkelijk design, de juiste plek, herkenbaarheid en regelmaat in het legen en onderhouden. De ervaring leert dat vooral plaats, kleur en vorm bepalend zijn. Wie daar de juiste keuzes in maakt, kan het zwerfafval zelfs halveren.
Wat zet je op de afvalbak?
Teksten en symbolen helpen mensen om hun afval in de bak te gooien. Denk daarbij ook aan de omgeving van de bak. Teksten in combinatie met andere middelen, zoals voetstappen op de grond die naar een afvalbak leiden, lijken goed te werken. Zorg er in ieder geval voor dat de teksten van je schoonboodschap op of rond de bak niet te lang zijn.
Wel of geen extra’s?
De ervaringen met extra’s zijn meestal positief. Extra’s vergroten de opvalwaarde, bijvoorbeeld door licht en geluid toe te voegen. Of ze vergroten de effectiviteit. Denk aan een persmechanisme dat de capaciteit vergroot of sensoren die data verzamelen over het gebruik van de bak. Gescheiden inzamelen is als een extra optie vooral goed voor de bewustwording.
Wel of geen doneerring?
De doneerring is een rekje aan bak om statiegeldflesjes en -blikjes in te plaatsen. Mensen die ze willen inleveren, kunnen ze makkelijk meenemen zonder de bak overhoop te halen. Het nadeel is dat dit concept nog vrij onbekend is, waardoor er ook ander afval in terecht komt dat vaak op straat waait. Wie voor een doneerring kiest, dient er dus duidelijk over te communiceren.

Meer weten over de afvalbak als communicatiemiddel? Download de factsheet van Schouders onder Schoon

Factsheet Schouders onder Schoon